Điều gì đã phá hủy nền kinh tế Venezuela: Chính phủ kềnh càng và chủ nghĩa bài Mỹ

Đỗ Đăng Khoa chuyển ngữ, CTV Phía Trước
Panos Mourdoukoutas, Forbes

Làm thế nào một đất nước giàu tài nguyên thiên nhiên và vốn con người có thể đưa cả dân tộc nước xuống con đường nghèo đói? Điều gì đã dẫn đến kết quả này?



Việc này phải kể đến tổng thể một danh sách dài các chính sách thất bại của chính phủ vốn có từ nhiều thập kỷ qua, thậm chí trước thời chủ nghĩa xã hội Bolivar.

Có một làn sóng quốc hữu hóa vào cuối thập niên 1970 và các kế hoạch phát triển mang tầm vốc quốc gia, ví dụ, nước này đã đặt các nguồn lực quan trọng của đất nước vào trong tay các quan chức chính phủ chứ không phải là những nhà quản lý chuyên nghiệp.

“Một ngành kinh doanh sôi động cuối cùng không còn hoạt động hiệu quả do bị chính phu can thiệp nhiều lần hoặc quốc hữu hóa, và các đề án phát triển to lớn vốn tiêu xài phung phí tiền thuế của nhân dân,” Mark Mobius viết trên trang Emerging Markets.

“Phần lớn các hoạt động này diễn ra dưới thời Tổng thống Carlos Andres Perez, đặc biệt trong nhiệm kỳ đầu tiên của ông vào năm 1974. Tổng thống Perez đã tiến hành quốc hữu hóa nhiều ngành trong đó bao gồm các ngành công nghiệp dầu mỏ, công nghiệp sắt, mở rộng sang ngành công nghiệp thép, xây dựng dịch vụ khách sạn do nhà nước sở hữu, đóng tàu, và lên đến đỉnh điểm là sự ra đời của ngành công nghiệp nhôm.”

Sau đó chính phủ kiểm soát giá cả và đưa ra chính sách trợ cấp dưới thời Tổng thống Caldera và các cố vấn kỳ lạ của ông, khiến dầu thô rẻ hơn so với dầu đã được chế biến. Việc này dẫn đến thâm hụt ngân sách và nợ chính phủ bắt đầu tăng vọt.

Nhưng danh sách này còn nhiều hơn nữa.

Chính phủ cũng kiểm soát thị trường tiền tệ, giúp cho các doanh nghiệp nước ngoài được nhiều lợi thế hơn so với các doanh nghiệp trong nước.

Nước này còn có các phiên bản hiện đại của chủ nghĩa xã hội Bolivar, vốn mượn từ chủ nghĩa xã hội Castro của Cuba, và chủ nghĩa bài Mỹ từ Che Guevara và Salvatore Allende, để thêm vào nền kinh tế tai ương của Venezuela. Trong thực tế, việc bài Mỹ đã trở thành lý do dẫn đến rất nhiều thất bại trong chính sách kinh tế của Venezuela.

Và bây giờ thì đến chương cuối cùng của cuộc thử nghiệm đầy thất bại mà Venezuela đã thực hiện trong nhiều năm qua. Tất nhiên kết quả thật ghê tởm. Nước này hiện đang trong tình trạng thiếu hụt trầm trọng các sản phẩm cơ bản, từ tã em bé đến khăn giấy, giấy vệ sinh cho đến nhiều loại sản phẩm khác.

Mười lăm năm dưới sự điều hành của cánh tả đã để lại một nước Venezuela với tỷ lệ lạm phát lên đến 180 phần trăm hàng năm do phá giá đồng tiền nhiều lần, (trung bình lạm phát tăng khoảng 8,70 phần trăm mỗi tháng). Kết quả này đã làm suy yếu và ảnh hưởng đến mức lương từ khi Nicholas Maduro trở thành tổng thống – mức tăng lớn nhất được ghi nhận liên quan đến các loại đồ uống và thực phẩm (tăng 315%). Venezuela hiện chiếm vị trí 178 trong chỉ số tự do kinh tế – tức đứng gần dưới cùng của danh sách.

Trong khi các chương cuối cùng đối với chính sách thất bại của Venezuela vẫn đang được viết ra thì có một chú thích đáng chú ý ngay trong trang đầu: các tập đoàn đa quốc gia của Mỹ vốn thành lập ở nước này để cung cấp các sản phẩm cơ bản hiện đã rời khỏi Venezuela.

Hai tuần trước, Kimberly-Clark Corp, tập đoàn sản xuất tả Huggies và giấy Klenex, thông báo rằng họ sẽ đóng cửa các hoạt động ở Venezuela, vì hiện nay công ty không thể tiến hành kinh doanh, hoặc không được trả tiền cho các sản phẩm bán ra thị trường.

Điều cuối cùng cần phải nhấn mạnh: Phải mất rất nhiều các chính sách thất bại vốn được điều hành bởi một chính phủ đầy ngu xuẩn mới phá hủy được một nền kinh tế lớn. Và trớ trêu rằng chính phủ Venezuela, gồm đủ loại màu sắc chính trị, dường như đã chạy đua để theo đuổi tất cả trong số các chính sách cay đắng đó.