"Đặt hàng” trí thức?

 adminbasam on 06/06/2015

Đó là chữ của ngài tổng Trọng (1), chứ không phải của tôi. Và, tôi phân vân về cách dùng chữ đó cho những người gọi là “trí thức”. Tôi hiểu chữ “trí thức” theo nghĩa public intellectual — trí thức công chúng, chứ không phải là những người có bằng cấp cao hay chuyên môn. Họ là những người phản biện các vấn đề xã hội trên các phương tiện truyền thông đại chúng. Từ bản chất, trí thức là những người tự do, và phần nào đó, mang trong mình dòng máu phản kháng và phản chứng. Mà, đã là tự do và phản kháng thì không có chuyện làm theo “đặt hàng”. Người làm theo đơn/lệnh đặt hàng thì không thể là trí thức, mà có lẽ là văn nô hay công cụ của người khác. Nói đặt hàng trí thức là một cách sỉ nhục giới trí thức.

Tôi không có can đảm đọc hết bài, nhưng đọc đến đoạn “Vusta phải thực sự là lực lượng nòng cốt, đi đầu trong sự nghiệp xây dựng đội ngũ trí thức VN, trước hết là đội ngũ trí thức khoa học và công nghệ. Đồng thời phấn đấu từng bước xây dựng đội ngũ trí thức lớn mạnh, đạt chất lượng cao, có số lượng và cơ cấu hợp lý, đáp ứng yêu cầu phát triển bền vững của đất nước” là … mất hứng.

Ngôn ngữ vẫn rất cũ và rất lưỡi gỗ. Những câu chữ trong đó chẳng có thông tin. Chẳng hạn như “đạt chất lượng cao” là gì? Khái niệm chất lượng đã khó hiểu, mà nói đến chất lượng trí thức thì còn là một cái gì rất mơ hồ và xa xăm. Lại còn khái niệm “số lượng và cơ cấu hợp lí”, có thể hiểu là hạn chế con số trí thức theo ngành nghề. Tại sao hạn chế số lượng trí thức? Sự hình thành và tăng trưởng của trí thức trong xã hội hiện đại không tuân theo luật sản xuất hàng hoá, cũng không có cơ cấu như trong đảng phái, và nhất định không có cái gọi là “quota” Do đó, câu nói trên có vấn đề rất lớn. Writing is thinking – viết là suy nghĩ. Câu phát biểu thiếu minh bạch phản ảnh suy nghĩ cũng mù mờ. Ngạc nhiên là ông tổng là người thuộc hàng trí thức (ông từng nói như thế với chúng tôi ở Sydney).

“Đặt hàng” và giới hạn cộng đồng trí thức là một hình thức kiểm duyệt. Vì thích kiểm duyệt nên người ta phải định hướng (dưới mĩ từ “đặt hàng”) giới trí thức nên nói gì và hành động ra sao. Nhưng kiểm duyệt tự nó là sản phẩm của sợ hãi và vô minh. Do đó, “đặt hàng” trí thức cũng có thể hiểu là một biểu hiện của nỗi sợ và tâm trạng thiếu tự tin.