Nước ngập và lòng người cũng ngập

 

Cao Huy Huấn
28.06.2015


Mấy hôm nay, chỉ sau vài cơn mưa không quá hãi hùng nhưng lòng người đã trở nên hoang mang thấy rõ vì những dòng nước xoáy cứ xuất hiện như thể chuyện thường tình. Nhiều tuyến đường trọng điểm và khu dân cư thường xuyên ở TP HCM, Đồng Nai, Bình Dương đối mặt với nguy cơ ngập lụt do quá trình phát triển công nghiệp và đô thị hóa đã làm thu hẹp, ảnh hưởng nhiều dòng chảy thoát nước tự nhiên.

Nhấn chìm miền Trung, ngập tràn miền Nam

Chuyện mưa ngập đường, ngập sá vốn chẳng còn là câu chuyện nóng hổi được đưa lên trang bìa chính của những tờ nhật báo. Tuy nhiên, cảnh người dân rơi nước mắt, đổ mồ hôi, và sôi cái đầu vì những dòng nước đục ngầu không khỏi khiến mọi người cũng nao lòng. Theo thông tin từ Trung tâm Điều hành chương trình chống ngập nước, từ đầu năm 2015 đến nay, khu vực trung tâm TP được xác định còn 68 điểm ngập, so với năm 2011 số điểm ngập trên nhiều hơn 10 điểm. Công tác chống ngập thời gian qua cứ loay hoay với câu chuyện xóa, giảm điểm ngập này lại phát sinh điểm ngập khác, thời gian qua tại TP đã phát sinh tới 29 điểm ngập. Năm ngoái miền Trung ruột thịt khóc than vì trận lụt lịch sử do quá trình quy hoạch và tổ chức thủy điện chứa đựng quá nhiều rủi ro không được lường trước. Để rồi đêm đêm, trong giấc ngủ ai nấy cũng chập chờn chờ chạy lũ vốn có thể ập đến bất kể lúc nào, nhất là khi báo chí thường xuyên đưa nghi án nhà đầu tư “lén xả lũ thủy điện vào ban đêm”, càng khiến lòng dân hoang mang cực độ, chẳng biết những cột nước hung thần sẽ tìm đến gia đình, vườn tược, hoa màu của mình khi nào.

Và rồi năm nay, những tuyến đường khắp các tỉnh Nam bộ bắt đầu trở thành nạn nhân kế tiếp của hai chữ “quy hoach” thị thành. Người dân chẳng biết nói gì. Họ chỉ biết khóc, chỉ biết cùng nhau chung tay chống đỡ trước dòng nước ngày một cao, rượt đuổi việc họ nâng nhà, có khi lên đến cả mét vẫn còn rượt đuổi. Dường như tất cả sự giận giữ từ những dòng nước “không chỗ thoát” đã đổ hết lên đầu người dân, lên cả cái số phận vốn đang mệt nhoài của họ vì chuyện áo cơm, chuyện mưu sinh trong một xã hội vốn muốn sống tốt cũng không phải dễ dàng, nếu không muốn nói là khắc nghiệt.

Ai chịu trách nhiệm?

Theo đánh giá của Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng tỉnh Bình Dương, nguyên nhân ngập quốc lộ 13 một phần do việc thi công hệ thống cống băng ngang quốc lộ làm dòng chảy bị thu hẹp tạm thời, nhưng cũng có nguyên nhân do đây là điểm ngập có sẵn từ nhiều năm trước. Nhưng cho đến nay, cũng như thường ngày, chẳng một ai lên tiếng xác định trách nhiệm, hoặc tuyên bố sẽ tìm hiểu về những dòng nước vốn chẳng hề bình thường, đúng hơn không phải “tự dưng mà có” khiến dân chúng lao đao.

Nhưng nếu có ai lên tiếng hoặc buộc phải lên tiếng, có lẽ câu chuyện sẽ không thể nào đi xa hơn việc diễn giải, biện hộ, hay bao biện theo hướng “chúng tôi đã làm đúng quy trình”. Không tin xin hãy nhìn về những chuyện cũ nhưng chỉ mới “hôm qua”. Chuyện thủy điện xả lũ đúng quy trình bất chấp dân hạ nguồn lãnh đủ. Chuyện quan chức quản lý thủy điện vẫn ung dung trên chiếc xe hơi cao cấp đi thị sát dân tình, tỏ lòng thông cảm rồi quay đi; để lại phía sau một mớ hỗn độn, mọi thứ lộn xộn, và lòng người cũng rối như tơ vò.

Có người trong cơn khó bất giác than thở vài câu để lòng được nhẹ. Nhưng rồi lời than của họ cũng như những câu chửi cha, chửi mẹ, chửi ông trời của thằng Chí phèo ở cái lò gạch cũ. Chẳng ai nghe, chẳng ai lên tiếng, chẳng ai chịu trách nhiệm. Lời than trách cứ thế theo gió lốc, theo nước xoáy bay đi rồi tan biến nhẹ nhàng đến tàn nhẫn, xót xa hết cả cõi lòng. Ở kiếp nhà mình, mấy vị quan nào dám chịu trách nhiệm “nhân tai”, trong khi đó “thiên tai” thì đầy rẫy. Họ cứ bảo thiên tai, đến nỗi có khi trời giận quá, trời càng trút thiên tai xuống thật. Thủy điện, đường sá, lô cốt, đô thị,… nếu biết nói, chắc cũng ngán ngẫm lắc đầu vì “ai đặt đâu, chúng tôi nằm đấy”. Có tội là tội cho dân, vì người ta đặt để không đúng chỗ, bao nhiêu vấn nạn nước ngập, kẹt đường, sụp lún,…dân mình lãnh hết.

Có người vẫn trông chờ vào những hành động đẹp, như kiểu quan chức từ chức vì nông nghiệp mất mùa hay không được giá; hay như ông kỹ sư tự sát để giữ lòng tự trọng sau vụ sập cầu dù không người nào bỏ mạng; hay hàng loạt vụ “trả mũ từ quan” của những người ở bên Tây – điều mà dân nhà mình gọi là văn hóa từ quan khi để dân tình chịu cảnh lầm than khổ cực. Anh làm “quan phụ mẫu”, dân chúng khổ thì anh phải gánh phần, phải sẻ chia trách nhiệm ngay cả khi thiên tai bất khả kháng. Ở Tây, quy hoạch đô thị mà để ngập úng, không kể vì bất kỳ lý do nào (mưa lũ hay thiên tai đổ xuống), quan chức không trả mũ thì lòng chẳng an; thậm chí có khi dân còn nổi lên mà đòi lại mũ quan vốn được họ bỏ tiền thuế ra để mua sắm và nuôi sống.

Rượt đuổi phận người

Ông bà nhà mình hay nói “trông trời trông đất trông mây, trông mưa trông nắng trông ngày trông đêm. Trông cho chân cứng đá mềm, trời yên bể lặng mới yên tấm lòng”. Cứ tưởng câu ca dao ám chỉ đúng vào những ngày mông muội, khi người nông dân chỉ có đôi tay cần lao và khối óc cần cù. Chẳng ai ngờ trong cái xã hội đang mạnh dạn lên tiếng “công nghiệp hóa – hiện đại hóa” suốt bao năm qua, dường như cũng đang phải bám víu theo câu ca dao có từ trăm năm trước.

Bất kể những tòa cao ốc đua nhau mọc lên mà không theo một bản đồ quy hoạch tổng thể nào từ khi đặt móng những viên gạch, viên đá đầu tiên; bất kể những hệ thống cống rảnh tốn tiền tỷ; bất kể những xa lộ rộng lớn khiến ai nấy cũng mơ về một cuộc sống phồn thịnh… hàng triệu người vẫn đang vật lộn với sự thiếu an ninh ngay tại đất Sài Gòn vốn được xem là điểm hẹn của nhiều nhà đầu tư công nghiệp, dịch vụ. Và giờ đây, “giấc mơ Sài Gòn” càng trở thành ác mộng vào những ngày mưa, ngày gió.

Ai cũng sợ con đường tan ca chiều trở nên chật chội hơn bao giờ hết. Ai cũng lo cảnh phải dắt chiếc xe máy nặng trịch, ì ạch lội nước cao tới bẹn ngay giữa phố Sài Gòn. Ai cũng hoảng hốt khi một mình trơ trọi chống chọi với dòng nước vốn chẳng hề biết ai là kẻ ác, ai là người ngay. Cái cảm giác lọt thỏm giữa Sài Gòn và bất lực trước chiếc xe đạp hoài không thể nổ, còn dòng nước cứ chảy xiết vô tình chỉ khiến người ta muốn hét lên thật lớn và vỡ òa giữa chốn đông người nhưng lạnh lẽo đến lạ lùng.

Thế mới nói người dân thời hiện đại mà vẫn phải trông vào trời đất, thần linh để mưu sinh, để sống còn. Nghe nói ở Biên Hòa, Bình Dương hay nơi nào đó ở Sài Gòn, cột nước vẫn đang rượt đuổi người dân. Nhưng nước ơi, nước còn rượt đuổi số phận vốn đã đen đủi của họ cho đến bao giờ?